بررسی دموکراتیک‌شدن فرهنگ در عصر مشروطه

author

  • محمدرضا پویافر دکتری جامعه شناسی فرهنگی مدرس دانشگاه
Abstract:

دموکراتیک‌شدن علاوه بر آنکه به شیوه انتخاب نخبگان جامعه مربوط می‌شود، می‌تواند مفهومی فرهنگی نیز داشته باشد. دموکراتیک‌شدن به معنای عام مبتنی بر سه بعد بنیادین است: برابری هستی‌شناختی، استقلال فردی (آزادی) و شیوه خاص انتخاب نخبگان. تأکید بر دو جزء نخست پایه‌ی دموکراسی فرهنگ را می‌سازد. از این نظر می‌توان جامعه‌ای پیشادموکراتیک‌ از نظر فرهنگ را از نوع دموکراتیک‌ آن متمایز ساخت. کارل مانهایم با ارایه شاخص‌های فرهنگ دموکراتیک‌ عملاً به ساخت یک «نوع مثالی» از چنین فرهنگی کمک می‌کند. عصر مشروطه به رغم آنکه غالباً از وجه سیاسی آن مورد توجه قرار می‌گیرد، نمونه‌ای مهم از عینیت‌یافتن هرچه بیشترِ چرخش فرهنگی جامعه‌ی ایرانی در ادامه‌ی تغییرات اجتماعیِ عصر «ناصری» است. بر این اساس در این مقاله تلاش می‌شود تا با بررسی آنچه در ویژگی‌های تاریخی عصر مشروطه و تحول فرهنگیِ زمینه‌‌ساز آن وجود دارد، به این پرسش پاسخ داده شود که علاوه بر آغاز فرایند دموکراسی سیاسی در ایران، آیا  نشانه‌هایی از دموکراتیک‌شدن فرهنگ نیز در این دوره قابل مشاهده بوده‌است؟ پاسخ به این پرسش، با استفاده از نظریه‌ی مانهایم و از رهگذر بررسی وجود نشانه‌های دموکراتیک‌شدن فرهنگ از نظر او، در تحولات عصر مشروطه ارایه شده است. نتایج این مطالعه نشان داد مجموعه تحولات فرهنگی و اجتماعی این دوره تاریخی در بطن خود دارای نشانه‌های مهمی از آغاز فرایند دموکراتیک‌شدن فرهنگ است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی دموکراتیک شدن فرهنگ در عصر مشروطه

دموکراتیک شدن علاوه بر آنکه به شیوه انتخاب نخبگان جامعه مربوط می شود، می تواند مفهومی فرهنگی نیز داشته باشد. دموکراتیک شدن به معنای عام مبتنی بر سه بعد بنیادین است: برابری هستی شناختی، استقلال فردی (آزادی) و شیوه خاص انتخاب نخبگان. تأکید بر دو جزء نخست پایه ی دموکراسی فرهنگ را می سازد. از این نظر می توان جامعه ای پیشادموکراتیک از نظر فرهنگ را از نوع دموکراتیک آن متمایز ساخت. کارل مانهایم با ارا...

full text

بررسی برخی از ویژگی‌های فرهنگ دموکراتیک در شعر عصر مشروطه و تفاوت های آن با شعر عصر بازگشت

چکیده این مقاله در پی بررسی برخی ویژگی‌های فرهنگ دموکراتیک در شعر عصر مشروطه است. به این منظور ابتدا با اشاره به دیدگاه نظری مانهایم، مفهوم دموکراسی تعریف شده است. ساختار این مقاله بر اساس مفهوم فاصله زدایی مانهایم شکل گرفته است. این مفهوم که ویژگی اصلی فرهنگ دموکراتیک است، در پی حذف یا تحدید فواصل عمودی است. حاصل امر در حوزه‌های مختلف دارای وجوه بروز متفاوت است که در مجموع سیمای کلی فرهنگ دموک...

full text

حمام و استحمام در فرهنگ ایرانیان عصر قاجاریه (از آغاز تا مشروطه)

استحمام ایرانیان فراتر از کارکرد بهداشتی مرسوم، کارکردهای مختلفی داشت که بررسی و تبیین این ابعاد، میتواند ما را در فهم بهتر تاریخ فرهنگی ایران یاری رساند. از این‌رو، مساله‌ی پژوهش حاضر، بررسی جلوه‌ها، کارکردهای متنوع و ابعاد مختلف فرهنگ استحمام ایرانیان در دوره قاجار است تا به این پرسش پاسخ دهد؛ که استحمام ایرانیان آن عصر از چه ویژگی‌هایی برخوردار بوده؟ در پاسخ، مقاله این مدعا را طرح می‌کند که ...

full text

بررسی برخی از ویژگی های فرهنگ دموکراتیک در شعر عصر مشروطه و تفاوت های آن با شعر عصر بازگشت

چکیده این مقاله در پی بررسی برخی ویژگی های فرهنگ دموکراتیک در شعر عصر مشروطه است. به این منظور ابتدا با اشاره به دیدگاه نظری مانهایم، مفهوم دموکراسی تعریف شده است. ساختار این مقاله بر اساس مفهوم فاصله زدایی مانهایم شکل گرفته است. این مفهوم که ویژگی اصلی فرهنگ دموکراتیک است، در پی حذف یا تحدید فواصل عمودی است. حاصل امر در حوزه های مختلف دارای وجوه بروز متفاوت است که در مجموع سیمای کلی فرهنگ دموک...

full text

بررسی جامعه شناختی روزنامه نگاری زنان در عصر مشروطه

هدف این پژوهش بررسی جایگاه نگارش زنان در مطبوعات مشروطه با تأکید بر روزنامه زبان ­زنان به سردبیری ­صدیقه ­دولت­آبادی است که یکی از برجسته­ ترین مطبوعات زنان در اواخر دوره قاجار (1298 شمسی) به‌شمار می‌رود. روزنامه ­ای که حاوی مطالبی چون برابری ­جنسیتی و توجه به حقوق اجتماعی زنان، ازجمله تساوی­ ِحقوق اجتماعی با مردان و مشارکت سیاسی زنان بود و نقشی اساسی در بیداری و آگاهی زنان ایرانی داشت. این پژوه...

full text

آرمانشهر در آرای روشنفکران عصر مشروطه ایران

هدف پژوهش حاضر، بیان مولفه های آرمانشهری روشنفکران عصر مشروطه ایران است. دگرگونی رابطه ایران با مغرب زمین در عصر مشروطه و ظهور و بروز اندیشه های تجدد خواهانه روشنفکری، سبب دگرگونی در اندیشه های آرمان ورز ایرانی در رویکرد به مفهوم آرمانشهر گردید. در پژوهش حاضر، مولفه‌های اساسی نگرش به آرمانشهر در آرای هشت تن از مشهورترین روشنفکران عصر مشروطه- میرزا فتحعلی آخوندزاده، میرزا ملکم خان ناظم الدوله، م...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 11  issue 19

pages  11- 42

publication date 2014-09-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023